توزیع لینوکس CentOS چیست؟ بررسی کامل نحوه کار

در دنیای فناوری، سیستم‌عامل‌ها مانند ستون فقرات عمل می‌کنند؛ جایی که همه منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به شکلی منسجم مدیریت می‌شوند. در این میان، لینوکس به‌عنوان یک سیستم‌عامل متن‌باز و قدرتمند، انتخاب محبوب بسیاری از شرکت‌ها و مدیران سرور است. اما در بین ده‌ها توزیع لینوکس، نامی که سال‌ها بیش از همه در سرورها و دیتاسنترها درخشیده، CentOS است. در این مقاله از بخش آموزش لینوکس در وبلاگ پارس‌پک قصد داریم به شکلی جامع بررسی کنیم که CentOS چیست، چه ویژگی‌ها و مزایایی دارد، چه تفاوتی با سایر توزیع‌های لینوکس دارد و چگونه می‌توان آن را نصب کرد. همچنین نگاهی خواهیم داشت به آینده این توزیع و جایگزین‌هایی که بعد از توقف توسعه آن معرفی شده‌اند.

CentOS چیست؟

CentOS یا Community ENTerprise Operating System یک توزیع رایگان و متن‌باز از لینوکس است که بر پایه Red Hat Enterprise Linux (RHEL) ساخته شده است. این سیستم‌عامل به دلیل پایداری، امنیت و سازگاری با محیط‌های سازمانی، سال‌ها به عنوان انتخاب اصلی برای سرورها و هاستینگ مورد استفاده قرار می‌گرفت. به زبان ساده، CentOS همان قابلیت‌های RHEL را در اختیار کاربران قرار می‌دهد اما بدون نیاز به خرید لایسنس یا هزینه‌های پشتیبانی تجاری.

توزیع لینوکس چیست؟

توزیع لینوکس (Linux Distribution یا به اختصار Distro) در واقع یک نسخه سفارشی از هسته لینوکس به همراه ابزارها، بسته‌ها و رابط‌های کاربری است. توزیع‌ها بر اساس نیازهای مختلف ساخته می‌شوند؛ برخی برای کاربران عادی (مانند Ubuntu Desktop) و برخی برای محیط‌های سازمانی و سرور (مانند CentOS، Debian یا RHEL). هر توزیع دارای مدیریت بسته خاص (Package Manager) و مخازن نرم‌افزاری اختصاصی است که نحوه نصب و به‌روزرسانی برنامه‌ها را تعیین می‌کند.

تاریخچه سنت او اس

پروژه CentOS در سال ۲۰۰۴ به‌عنوان یک بازسازی (rebuild) باینری از توزیع Red Hat Enterprise Linux آغاز شد تا سازمان‌ها بتوانند بدون پرداخت هزینه اشتراک RHEL، از همان پایه کد بهره ببرند. CentOS خیلی سریع به یکی از محبوب‌ترین توزیع‌های لینوکسی در حوزه هاستینگ و دیتاسنتر تبدیل شد؛ زیرا ثبات، سازگاری گسترده با نرم‌افزارهای سازمانی و چرخه انتشار قابل پیش‌بینی را ارائه می‌کرد. در سال ۲۰۱۴ شرکت Red Hat حمایت رسمی خود را اعلام کرد و تیم CentOS را در چارچوب سازمانی خود ادغام نمود و یک ساختار حاکمیتی جدید ایجاد شد.
در سال ۲۰۱۹ شاخه CentOS Stream معرفی گردید؛ شاخه‌ای که بین توسعه فعال RHEL و انتشار نهایی آن قرار می‌گیرد و نقش یک مسیر میان‌مرحله‌ای (midstream) را ایفا می‌کند. در ۸ دسامبر ۲۰۲۰ اعلام شد که CentOS Linux (به‌ویژه نسخه ۸) زودتر از موعد (پایان ۲۰۲۱ به‌جای ۲۰۲۹) به پایان عمر می‌رسد و تمرکز پروژه از این پس روی CentOS Stream خواهد بود. این تصمیم باعث نگرانی و نارضایتی بخشی از جامعه شد و به شکل‌گیری توزیع‌های جایگزین سازگار با RHEL مانند Rocky Linux و AlmaLinux و همچنین افزایش توجه به گزینه‌هایی مانند Oracle Linux انجامید.

ویژگی‌های مهم در سیستم‌عامل لینوکس CentOS

در این بخش برخی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ویژگی‌های CentOS را بررسی می‌کنیم:

• متن‌باز و شفاف: کد منبع در دسترس همه است و قابلیت سفارشی‌سازی دارد.
• ثبات در اجرا: طراحی‌شده برای کار بی‌وقفه روی سرورها حتی در بارهای سنگین.
• همگام با RHEL: امکان استفاده از ابزارها و نرم‌افزارهای سازمانی بدون تغییر.
• امنیت چند لایه: بهره‌مندی از SELinux برای جلوگیری از نفوذ و تهدیدات سایبری.
• چرخه پشتیبانی طولانی: رفع باگ و آپدیت امنیتی در بازه‌های چندساله.
• کارایی در سطح دیتاسنتر: بهینه برای سرویس‌های حیاتی مثل وب‌سرور، ایمیل و پایگاه داده.
• پشتیبانی جامعه توسعه‌دهندگان: دسترسی سریع به منابع و مستندات آنلاین.

مزایای استفاده از سنت او اس

بعد از آن که با ویژگی‌های این سیستم‌عامل آشنا شدید، شاید از خود بپرسید که مزیت‌های استفاده CentOS کدام‌اند؟ در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم:

• رایگان اما قدرتمند: تمام امکانات RHEL را بدون پرداخت هزینه در اختیار دارید.
• انتخاب مطمئن برای سازمان‌ها: مناسب برای شرکت‌ها، هاستینگ‌ها و پروژه‌های حساس.
• امنیت پایدار: به‌روزرسانی‌های مداوم برای محافظت از داده‌ها.
• سازگاری نرم‌افزاری گسترده: اجرای آسان اپلیکیشن‌های تجاری و متن‌باز.
• مناسب برای هاستینگ: بسیاری از دیتاسنترها و ارائه‌دهندگان هاست CentOS را استاندارد خود می‌دانند.
• اکوسیستم زنده: انجمن‌ها و فروم‌ها با حجم زیادی از تجربیات واقعی کاربران.
• اعتماد بلندمدت: نسخه‌ها تا سال‌ها پشتیبانی می‌شوند و خیال مدیران سرور راحت است.

نحوه کار با CentOS

برای کار با CentOS، دانستن چند دستور پایه‌ای ضروری است که مدیریت پکیج‌ها، سرویس‌ها و منابع سیستم را ساده می‌کنند.

مدیریت پکیج‌ها:

yum install [package] : نصب نرم‌افزار
yum update : به‌روزرسانی سیستم

مدیریت سرویس‌ها:

systemctl start [service] : اجرای سرویس
systemctl stop [service] : توقف سرویس
systemctl enable [service] : فعال‌سازی سرویس در بوت

مدیریت سیستم:

reboot : راه‌اندازی مجدد
shutdown -h now : خاموش کردن فوری

مدیریت فایروال و شبکه:

firewall-cmd --add-port=80/tcp : باز کردن پورت ۸۰
ip addr : نمایش IP و تنظیمات شبکه

مدیریت دیسک و حافظه:

df -h : نمایش فضای دیسک
free -m : نمایش میزان RAM آزاد

معماری سنت او اس

سیستم‌عامل CentOS مانند سایر توزیع‌های لینوکس از معماری لایه‌ای تشکیل شده است. هر لایه وظیفه مشخصی دارد و در کنار هم یک ساختار پایدار و امن برای مدیریت سیستم و اجرای برنامه‌ها ایجاد می‌کنند.

لایه‌های اصلی معماری CentOS:

• Kernel (هسته): مدیریت مستقیم سخت‌افزار و منابع سیستم مثل CPU، حافظه و دیسک.
• System Libraries (کتابخانه‌های سیستمی): مجموعه‌ای از ابزارها و APIها برای اجرای برنامه‌ها و ارتباط با هسته.
• System Tools (ابزارهای سیستمی): دستورات پایه و ابزارهای مدیریتی برای کاربر و مدیر سیستم.
• User Interface (رابط کاربری): خط فرمان (CLI) یا محیط گرافیکی (GUI) برای تعامل با سیستم.
• Applications (برنامه‌ها): نرم‌افزارها و سرویس‌هایی که روی سیستم نصب و اجرا می‌شوند، مثل وب‌سرور یا پایگاه داده.

تفاوت‌های کلیدی CentOS و Debian

هرچند هر دو توزیع CentOS و Debian بر پایه هسته لینوکس ساخته شده‌اند، اما رویکرد و فلسفه آن‌ها متفاوت است. CentOS نسخه‌ای مبتنی بر RHEL است و تمرکز اصلی آن روی پایداری و استفاده در محیط‌های سازمانی و سرورهای تجاری است. در مقابل، Debian یک توزیع مستقل و جامعه‌محور است که به دلیل انعطاف‌پذیری، بروزرسانی‌های سریع‌تر و پشتیبانی گسترده از پکیج‌ها، بیشتر توسط توسعه‌دهندگان و کاربران عمومی استفاده می‌شود. به بیان ساده، CentOS انتخابی مطمئن برای زیرساخت‌های پایدار و حساس است، در حالی که Debian گزینه‌ای محبوب برای توسعه و کاربری‌های متنوع محسوب می‌شود.

ویژگی	CentOS	Debian
پایه	RHEL	مستقل
مدیر بسته	YUM/DNF	APT
پایداری	بسیار بالا	بالا
سرعت بروزرسانی	کندتر	سریع‌تر
جامعه کاربری	سازمانی و هاستینگ	توسعه‌دهندگان و عمومی

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله لینوکس چیست را مطالعه کنید.

مقایسه CentOS Linux و CentOS Stream

پس از تغییرات اعلام‌شده توسط Redhat، نسخه سنتی CentOS Linux جای خود را به CentOS Stream داد. CentOS Stream رویکرد متفاوتی دارد و به‌عنوان یک نسخه Rolling Release عمل می‌کند؛ یعنی همواره کمی جلوتر از RHEL قرار می‌گیرد و تغییرات جدید پیش از انتشار رسمی در آن آزمایش می‌شوند. به همین دلیل، CentOS Linux بیشتر برای پایداری و استفاده سازمانی مناسب بود، در حالی که CentOS Stream برای توسعه‌دهندگان و کسانی که می‌خواهند از آخرین تغییرات مطلع باشند گزینه بهتری است.

ویژگی	CentOS Linux	CentOS Stream
نوع انتشار	Stable (پایدار)	Rolling Release (جاری)
هدف	محیط‌های تولیدی	توسعه و تست قبل از RHEL
به‌روزرسانی‌ها	دیرتر، پایدارتر	سریع‌تر، کمتر پایدار
جایگزین‌ها	Rocky Linux, AlmaLinux	RHEL

تفاوت لینوکس CentOS و لینوکس Red Hat Enterprise

سیستم‌عامل CentOS در واقع نسخه‌ای رایگان و متن‌باز از Red Hat Enterprise Linux (RHEL) است که بدون خدمات پشتیبانی رسمی ارائه می‌شود. هر دو از یک کد منبع استفاده می‌کنند و از نظر کارکرد و سازگاری نرم‌افزاری تفاوتی اساسی ندارند. تفاوت اصلی در این است که RHEL با پشتیبانی تجاری و خدمات حرفه‌ای عرضه می‌شود و بیشتر برای سازمان‌های بزرگ و پروژه‌های حساس مناسب است، در حالی که CentOS همان قابلیت‌ها را بدون هزینه لایسنس در اختیار کاربران و شرکت‌های کوچک‌تر قرار می‌دهد.

ویژگی	CentOS	RHEL
هزینه	رایگان	نیازمند لایسنس
پشتیبانی	انجمن کاربری	پشتیبانی رسمی Red Hat
کاربری	هاستینگ و سازمان‌های کوچک	سازمان‌های بزرگ و حساس
بروزرسانی	مشابه RHEL	تحت پشتیبانی رسمی

تفاوت‌های سنت او اس ۷ و ۸

انتشار نسخه CentOS 8 نقطه عطفی در این توزیع بود و تغییرات قابل‌توجهی نسبت به CentOS 7 به همراه داشت. در حالی که CentOS 7 سال‌ها به دلیل پایداری و سازگاری بالا محبوب بود، نسخه ۸ با هسته جدیدتر لینوکس، ابزارهای مدیریتی به‌روز و امکانات امنیتی پیشرفته‌تر عرضه شد. مهم‌ترین تغییر، جایگزینی YUM با DNF به‌عنوان مدیر بسته اصلی بود که کارایی و سرعت مدیریت پکیج‌ها را بهبود بخشید. همچنین CentOS 8 پشتیبانی گسترده‌تری از سخت‌افزارهای جدید و نرم‌افزارهای مدرن ارائه می‌داد و امنیت بهتری نسبت به نسخه قبلی فراهم می‌کرد.

ویژگی	CentOS 7	CentOS 8
Kernel	3.x	4.x
Package Manager	YUM	DNF (نسخه جدید)
امنیت	SELinux ارتقاءیافته	بهبود امنیتی بیشتر
پشتیبانی از نرم‌افزارها	محدودتر	جدیدتر و گسترده‌تر

آموزش نصب CentOS

نصب CentOS کار پیچیده‌ای نیست، اما برای اینکه بدون مشکل انجام شود، لازم است مراحل آن را به‌ترتیب دنبال کنید. به‌طور کلی، این فرایند در سه بخش اصلی خلاصه می‌شود: آماده‌سازی فایل نصب، بوت و راه‌اندازی نصاب (Installer) و انجام تنظیمات نهایی. با گذر از این سه مرحله، شما یک سرور یا سیستم آماده استفاده خواهید داشت که می‌تواند برای میزبانی وب‌سایت‌ها، اجرای برنامه‌ها یا استفاده‌های شخصی به‌کار رود.
در ادامه هر مرحله را گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم تا بتوانید راحت‌تر روند نصب را دنبال کنید.

دانلود فایل ISO

ابتدا باید فایل ISO مربوط به نسخه CentOS را از وب‌سایت رسمی دانلود کنید و وارد بخش Downloads شوید. البته توجه داشته باشید که پروژه CentOS Linux در حال حاضر منسوخ شده و توسعه آن متوقف گردیده است؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود برای کاربری‌های جدید به سراغ جایگزین‌هایی مانند Rocky Linux یا AlmaLinux بروید.

آماده‌سازی USB قابل بوت

• یک فلش درایو USB به دستگاه متصل کنید.
• از ابزارهایی مثل Etcher یا UNetbootin استفاده کنید تا فایل ISO را روی USB فلش کپی و قابل بوت کنید.

• پس از آماده کردن حافظه قابل بوت، بر اساس نوع سیستم خود، حافظه قابل بوت را انتخاب کنید تا از آن بوت شود.

تنظیمات نصب

• گزینه Install CentOS را انتخاب کنید و منتظر شوید رابط گرافیکی نصب ظاهر شود.

• زبان نصب را انتخاب کنید و تنظیماتی مانند زمان و تاریخ، پیکربندی شبکه و … را انجام دهید.
• نرم‌افزارهایی که می‌خواهید نصب شوند را بر اساس نیاز انتخاب کنید.

• دیسکی که نصب بر روی آن انجام خواهد شد را انتخاب و پارتیشن‌بندی کنید.
• یک رمز عبور برای کاربر root و حساب کاربری معمولی (User) تعیین کنید.

• پس از پایان عملیات نصب، سیستم را ریبوت کنید و توافقنامه مجوز (license agreement) را بپذیرید.
• با استفاده از مشخصاتی که در مرحله تنظیم حساب کاربری ساختید وارد سیستم شوید.

• تنظیمات اولیه را کامل کرده و سیستم آماده استفاده است.

جمع‌بندی

CentOS سال‌ها به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین توزیع‌های لینوکس برای سرورها شناخته می‌شد و به‌خاطر رایگان بودن، پایداری و امنیت بالا جایگاه ویژه‌ای در میان مدیران سیستم و شرکت‌های هاستینگ داشت. اما باید توجه داشت که توسعه نسخه سنتی آن (CentOS Linux) رسماً منسوخ شده و از سوی Red Hat متوقف گردیده است. در حال حاضر تنها CentOS Stream به‌عنوان نسخه در حال توسعه ادامه دارد. با این حال، برای کسانی که به دنبال یک توزیع پایدار و کاملاً مشابه RHEL هستند، جایگزین‌هایی مانند Rocky Linux و AlmaLinux گزینه‌های مطمئنی به شمار می‌روند.

سوالات متداول

CentOS چیست و چه کاربردی دارد؟

یک توزیع رایگان و متن‌باز لینوکس بر پایه RHEL است که بیشتر در سرورها و هاستینگ استفاده می‌شود.

تفاوت CentOS Linux و CentOS Stream چیست؟

CentOS Linux نسخه پایدار بود، در حالی که CentOS Stream نسخه توسعه‌ای و Rolling Release محسوب می‌شود.

آیا CentOS هنوز پشتیبانی می‌شود؟

پشتیبانی نسخه‌های قدیمی پایان یافته اما CentOS Stream فعال است. برای جایگزین می‌توان Rocky Linux یا AlmaLinux استفاده کرد.

آیا CentOS برای سرور مناسب است؟

بله، به دلیل امنیت، پایداری و سازگاری با RHEL، انتخاب مناسبی برای سرورهای وب و پایگاه داده است.