فایل سرور چیست و به چه کاری می‌آید؟

فایل سرور، مخزن ذخیره‌سازی مرکزی یا فضای کاری‌ای است که  امکان اشتراک گذاری فایل‌ها و پوشه‌ها را  به کاربران دستگاه‌هایی مانند کامپیوتر شخصی ویندوز یا macOS و حتی دستگاه‌های تلفن‌همراه، می‌دهد. این اشتراک گذاری مستقیماً یا از‌طریق برنامه‌های کاربردی انجام می‌شود.

اصطلاح فایل سرور معمولاً به‌جای مدیریت اسناد و مخزن فایل و اشتراک‌گذاری فایل و پوشه‌ها نیز به‌کار برده می‌شود. در این مقاله از بلاگ پارس پک، درباره فایل سرور و نحوه کارکردن آن و مزایا و معایبش به‌طورکامل صحبت می‌کنیم؛ پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید. 

فایل سرور چیست؟

فایل سرور کامپیوتری است که وظیفه ذخیره و مدیریت فایل‌های داده را بر‌عهده دارد تا کامپیوترهای دیگر در همان شبکه بتوانند به آن فایل‌ها دسترسی داشته باشند. فایل سرور به کاربران کمک می‌کند تا بدون نیاز به انتقال فیزیکی فایل‌ها، آن‌ها را از‌طریق شبکه به‌اشتراک بگذارند.

فایل سرور نقش کامپیوتر یا سروری را بر‌عهده می‌گیرد تا فایل‌ها و داده‌های باینری بزرگ ( یعنی داده‌هایی که شامل کاراکترهای غیرقابل‌چاپ هستند مثل: تصاویر، فایل‌های صوتی، فایل‌های فشرده، ویدئوها و غیره..) را ذخیره کند و در‌دسترس مشتریان قرار دهد. به‌عبارت‌دیگر، فایل سرور به‌عنوان مکانی مرکزی برای ذخیره و اشتراک‌گذاری فایل‌ها در شبکه عمل می‌کند. فایل سرور‌ها می‌توانند به شبکه محلی (LAN) محدود شوند یا به اینترنت باز دسترسی داشته باشند. آن‌ها عملیات ذخیره‌سازی و ایمن‌سازی و به‌اشتراک‌گذاری فایل‌ها را در سازمان ساده‌تر می‌کنند. علاوه‌بر‌این، فایل سرورها هدف مشترکی برای هکرها به‌حساب می‌آیند؛ بنابراین، باید توجه ویژه‌ای به ایمن‌سازی آن‌ها دربرابر حمله‌های هکرها نشان داد.

همه سازمان‌ها باید اطلاعات را بین افراد به‌اشتراک بگذارند. به‌عنوان مثال، به‌جای ارسال ایمیل یا استفاده از درایوها برای انتقال داده‌ها، از فایل سرور می‌توان به‌عنوان مکانی مرکزی برای ذخیره فایل‌ها بهره برد. این امر می‌تواند همکاری بین افراد در مکان‌های مختلف را تسهیل کند و برای انتقال فایل‌های بزرگی استفاده شود که ممکن است جابه‌جایی آن‌ها دشوار باشد. 

فایل سرورها چگونه کار می‌کنند؟

فایل سرورها فقط سیستم فایل از راه دور را در‌دسترس مشتریان قرار می‌دهند. آن‌ها می‌توانند هر نوع داده‌ای را ذخیره کنند؛ مثلاً فایل‌های اجرایی، اسناد، عکس‌ها و فیلم‌ها. فایل سرورها عموماً داده‌ها را به‌صورت فایل یا داده‌های باینری ذخیره می‌کنند. این بدان‌معنی است که فایل سرورها فهرست‌بندی یا پردازش اضافی فایل‌های ذخیره‌شده را انجام نمی‌دهند. بااین‌حال، ممکن است پلاگین‌ها یا عملکردهای اضافی روی فایل سرور وجود داشته باشند که ویژگی‌های اضافی را به‌دنبال دارد.

فایل سرورها راه‌های داخلی برای تعامل با داده‌ها را ارائه نمی‌دهند و برای استفاده از آن به مشتری متکی هستند. فراموش نکنید که پایگاه‌‌های داده‌ به‌عنوان فایل سرور در نظر گرفته نمی‌شوند؛ زیرا آن‌ها فقط با داده‌های ساختاری سروکار دارند که ازطریق کوئری به آن‌ها دسترسی پیدا می‌کند. فایل سرورها معمولاً ویژگی‌های دیگری نیز دارند تا چندین کاربر بتوانند هم‌زمان به آن‌ها دسترسی داشته باشند؛ ازجمله:

• Permission Management (مدیریت مجوز): برای تعیین این مسئله استفاده می‌شود که چه کسی می‌تواند به کدام فایل‌ها دسترسی داشته باشد و چه کسی می‌تواند فایل‌ها را حذف یا ویرایش کند.
• File Locking (قفل‌کردن فایل): چندین کاربر را از ویرایش هم‌زمان یک فایل باز می‌دارد.
• Conflict Resolution: در‌صورت بازنویسی فایل‌ها، یکپارچگی داده‌ها را حفظ می‌کند.
• A distributed File System (سیستم توزیع‌شده فایل): این سیستم می‌تواند داده‌ها را با کپی‌کردنشان در چندین سرور و مکان‌ مختلف، در‌دسترس قرار دهد.

پروتکل‌ها و برنامه‌های فایل سرور

چندین پروتکل در فایل سرورها به‌کار برده می‌شود که هرکدام ویژگی‌ها و دسترسی‌های متفاوتی را به کاربران ارائه می‌دهند. درادامه، با این پروتکل‌ها بیشتر آشنا می‌شوید.

۱. Server message block (SMB)

رایج‌ترین پروتکل برای فایل سرورهای LAN محسوب می‌شود. SMB سیستم‌عامل‌های ویندوز و macOS را پشتیبانی می‌کند. لینوکس و یونیکس می‌توانند با استفاده از Samba یا CIFSD که نسخه‌ای منبع‌باز از Common Internet File System است، به SMB دسترسی داشته باشند. راه‌اندازی و مدیریت SMB ساده است. شما می‌توانید احراز هویت یکپارچه با Microsoft Active Directory داشته باشید. SMB سه نسخه اصلی دارد که شامل: SMB1 و SMB2 و SMB3 است. ناگفته نماند SMB1 دیگر امنیت لازم را ندارد و نباید از آن استفاده شود.

۲. Network File System (NFS)

سیستم‌عامل‌های لینوکس و یونیکس از این پروتکل استفاده می‌کنند؛ بنابراین، NFS ویژه فایل سرورهای کاربران معمولی نیست؛ اما ممکن است برای دسترسی به فایل سرور استفاده شود.

۳. File Transfer Protocol (FTP) and Secure FTP (SFTP)

برای ارائه فایل‌ها ازطریق اینترنت طراحی شده‌ است و معمولاً برای دانلود و آپلود فایل‌ها استفاده می‌شود. البته FTP برای کلاینت‌ها طراحی نشده است که مستقیماً داده‌ها را از سیستم فایل راه دور اجرا کند. برخی از نمونه‌های نرم‌افزار سرور FTP عبارت‌اند از: FileZilla و Microsoft Internet Information Services.

امنیت فایل سرور

فایل سرورها مهم‌ترین داده‌ها را در سازمان ذخیره می‌کنند. ازدست‌دادن این داده‌ها روی هر کسب‌وکاری تأثیر بسزایی می‌گذارد؛ بنابراین، فایل سرورها باید در‌برابر شکست و حمله‌های هکری و بدافزارها محافظت شوند. بکاپ‌گیری برای عملکرد بهتر فایل سرورها اقدامی ضروری است. پشتیبانی فنی مناسب تضمین می‌کند که در‌صورت خرابی یا حمله سخت‌افزاری، داده‌ها همچنان در‌دسترس یا بازیابی‌شدنی هستند.

بهترین روش این است که چندین نسخه از داده‌های مهم را نگه‌داری کنید و برخی از این کپی‌ها را در مکان فیزیکی متفاوت قرار دهید که آفلاین باشند یا به شبکه متصل نباشند. بدین‌ترتیب، حتی اگر فاجعه‌ای طبیعی مرکز داده را از بین ببرد یا اگر بدافزاری فایل سرور را رمزگذاری کند، فایل‌ها را می‌توانید بازیابی کنید. پس، بسیار اهمیت دارد که به‌طور‌منظم از فایل سرور نسخه پشتیبان دریافت کنید.

فایل سرورها هدف باارزشی برای مهاجمان هستند و باید از اینترنت جدا شوند. نکته مهم دیگر اینکه مجوزهای فایل باید به‌طور‌منظم بازرسی شوند. همچنین، به‌روزرسانی‌های منظم می‌توانند از سوءاستفاده از فایل سرور جلوگیری کنند. 

همه چیز درباره فایل سرور

فایل سرورها یا NAS یا ذخیره‌سازی ابری

ذخیره‌سازی روی فایل‌ها نیاز اصلی اکثر مشاغل است. استفاده از فایل سرور اساسی‌ترین راه برای رفع این نیاز است؛ اما ابزارهای دیگری نیز می‌توانند این نقش را با مزایای مختلف ایفا کنند. ذخیره‌سازی متصل به شبکه (Network-Attached Storage به‌اختصار NAS) دستگاه سخت‌افزاری اختصاصی فایل سرور است که شامل ذخیره‌سازی و شبکه خواهد بود. NAS در اندازه‌های مختلف موجود است؛ از دستگاه‌های کوچک با یک تا دو هارد دیسک گرفته تا سرورهای بزرگ که ده‌ها درایو را در خود جای می‌دهند.

این دستگاه‌های پیشرفته را می‌توان به‌گونه‌ای سفارشی‌سازی کرد که حجم زیادی از فضای ذخیره‌سازی در محدوده پتابایت یا دسترسی پرسرعت و هم‌زمان را برای دسترسی چندنفره به فیلم‌ها و فایل‌ها فراهم کند. برخی از این‌ها می‌توانند به‌عنوان ذخیره‌سازی اتصال مستقیم استفاده شوند. NASها سرورهایی هستند که فضای ذخیره‌سازی را در‌دسترس سرور دیگری قرار می‌دهند تا از آن به‌عنوان دیسک اختصاصی استفاده کنند.

ارائه‌دهندگان فضای ذخیره‌سازی ابری مانند Dropbox و OneDrive و Box برای ذخیره‌سازی فایل‌های تجاری بسیار محبوب هستند. این دستگاه‌های پیشرفته همگام‌سازی و ایمن‌سازی و پشتیبان‌گیری فایل‌ها را به‌طور‌خودکار انجام می‌دهند. همچنین، سهولت استفاده از این فضاهای ذخیره‌سازی ابری برای کاربر نهایی آن‌ها را برای مشاغل کوچک تا متوسط مناسب می‌کند. آن‌ها برای ذخیره‌سازی انبوه گران‌تر هستند و مدیریتشان ممکن است پیچیده باشد؛ بنابراین، سازمان‌های بزرگی که بر فایل‌های بزرگ تأکید می‌کنند، احتمال دارد ارزش افزوده بیشتری را از فایل سرور سنتی دریافت کنند.

سیستم مدیریت اسناد (Document Management System به‌اختصار DMS) شبیه به فایل سروری است که برای ذخیره اسناد اختصاص داده شده است. Microsoft SharePoint و DocuWare نمونه‌های محبوب DMSها هستند. آن‌ها قابلیت‌های نمایه‌سازی و جست‌وجو و نگه‌داری فایل را به فایل سرور اضافه می‌کنند و با اسنادی مانند Microsoft Word یا Spreadsheets یا PDF بهترین کار را انجام می‌دهند. فراموش نکنید سرورهای مدیریت اسناد برای فایل‌ها یا داده‌های باینری بزرگ مانند فایل‌های اجرایی یا ویدئوها مناسب نیستند.

مزایا و معایب فایل سرور

استفاده از فایل سرور مزایا و معایب خود را دارد. درادامه مطلب، با مزایای و معایب مهم فایل سرور آشنا می‌شوید:

مزایای فایل سرور

• هزینه نسبتاً ارزان
• امکان سفارشی‌کردن
• ظرفیت فروان
• عملکرد مناسب

معایب فایل سرور

• نیاز به مدیریت
• نیاز به ایمن‌شدن
• متادیتای داخلی محدود و امکان دست‌کاری فایل‌ها
• ظرفیت اضافی‌ای که باید برای آن برنامه‌ریزی شود.

جمع‌بندی

در این مطلب از بلاگ پارس پک، مفهوم فایل سرور، پروتکل‌های آن، امنیت و چگونگی کارکردن آن را توضیح دادیم. همان‌طور‌که گفتیم، فایل سرور برای سازمان‌ها بسیار ارزشمند است. در دنیای تجارت، سازمان‌ها همیشه به ظرفیت ذخیره‌سازی بیشتری نیاز دارند؛ بنابراین، این‌جاست که اهمیت فایل سرور مشخص می‌شود. 

فایل سرور نمونه‌ای از سرور مرکزی در شبکه کامپیوتری است که امکان دسترسی به ظرفیت‌های ذخیره‌سازی سرور را برای مشتریان متصل فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند فایل‌ها و پوشه‌ها را در فایل سرور باز کنند، بخوانند، تغییر دهند، حذف کنند و آپلود کنند.

سؤالات متداول

۱. منظور از فایل سرور چیست؟

فایل سرور کامپیوتری حاوی فایل‌هایی برای دسترسی همه کاربران متصل به شبکه محلی (LAN) است. در برخی از شبکه‌های محلی، میکروکامپیوتر به‌عنوان فایل سرور تعیین می‌شود؛ در‌حالی‌که در برخی دیگر فایل سرور کامپیوتری با درایو دیسک بزرگ و نرم‌افزار تخصصی است.

۲. فایل سرور کجا قرار دارد؟

فایل سرور بین کلاینت‌ها و دستگاه ذخیره‌سازی انبوه محلی قرار دارد.

۳. فایل سرور و کلاینت سرور چیست؟

کلاینت سرور یک چارچوب کاربردی است که وظایف را بین سرورها و کلاینت‌ها تقسیم می‌کند. در حقیقت کلاینت سرور رابطه بین مشتریانی است که درخواست خدمات می‌دهند و سرورهایی که عملکرد یا سرویس مورد نظر را ارائه می‌دهند؛ در‌حالی‌که فایل سرور یکی از روش‌های سازمان‌دهی داده برای ذخیره فایل‌های کاربر به‌صورت مرکزی در شرکت یا سازمان خواهد بود.

۴. آیا Google Drive نوعی فایل سرور است؟

Google Drive سرویس ذخیره‌سازی و همگام‌سازی فایل محسوب می‌شود که گوگل آن را توسعه داده است. گوگل درایو که در ۲۴‌آوریل‌۲۰۱۲ راه‌اندازی شده است، به کاربران اجازه می‌دهد تا فایل‌ها را در فضای ابری (در سرورهای Google) ذخیره و آن‌ها را در دستگاه‌ها همگام‌سازی کنند و به‌اشتراک بگذارند.

۵. تفاوت بین Database Server و File Server چیست؟

وظیفه File Server این است که تمام فایل‌های کاربران و فایل‌های شبکه را ذخیره کند؛ اما سرور پایگاه داده (Database Server) برای ذخیره و مدیریت پایگاه داده‌هایی است که در سرور ذخیره می‌شوند و برای دسترسی به داده‌ها برای کاربران مجاز مورد استفاده قرار می‌گیرد.